‘Kinderen met TOS zijn slimme kinderen die moeite hebben met praten en vertellen, en het begrijpen van wat anderen zeggen.’
~Ellen Gerrits, TOS-congres mei 2017
TOS staat voor taalontwikkelingsstoornis.
Een TOS is een onzichtbare ontwikkelingsstoornis. In de hersenen van kinderen met een TOS wordt taal anders verwerkt, hierdoor wordt taal minder goed begrepen of komt het anders tot uiting. Dit wordt veroorzaakt doordat de signalen tussen de verschillende hersengebieden via andere wegen lopen (denk bijv. aan een omleiding bij wegwerkzaamheden). Kinderen met een TOS hebben vaak moeite met het vinden van woorden, het uitspreken van woorden en/of het begrijpen van wat er tegen hen gezegd wordt.
Bij een kind met TOS ontbreekt het vermogen om taal ‘als vanzelf’, spelenderwijs op te pikken, (ook als er wel voldoende taal in zijn of haar omgeving aanwezig is). Zij zijn nog meer dan andere kinderen aangewezen op de taal die wij hen als ouders/verzorgers, leerkrachten en andere begeleiders aanbieden. Een ontwikkelingsstoornis als een TOS zal nooit helemaal over gaan. Met de juiste begeleiding kan een TOS wel naar de achtergrond verdwijnen. Daarom is het belangrijk om taalontwikkelingsstoornissen goed te kunnen herkennen en te weten hoe je als docent of ouder/verzorger hiermee om kan gaan om het kind zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen.
Hoeveel kinderen hebben een Taalontwikkelingsstoornis?
1 op de 20 kinderen heeft een taalontwikkelingsstoornis. Dit is ongeveer 7% van de totale bevolking en is meer dan het aantal kinderen met Autisme. Wanneer er een vermoeden is van TOS, is het belangrijk dat zo snel mogelijk de juiste hulp ingeschakeld wordt. De taalontwikkeling van een kind is namelijk het beste te stimuleren tijdens de ‘taalkritieke’ fase (tot 6 jaar). Indien een kind werkelijk een Taalontwikkelingsstoornis heeft, dan loopt de taalontwikkeling wel langer door dan tijdens de taalkritieke fase. We zien op de langere termijn, dat kinderen steeds beter gaan spreken en ook op de latere leeftijd hun woordenschat en begrip nog uitbreiden. Er ontstaat echter geen inhaalslag, maar kinderen leren voor woorden die voor hun relevant zijn. Het kan dus zijn dat een kindje het woord “nachtjapon” niet zal herkennen, maar wel “evolutie”. Afhankelijk van de interesses van het kind, wat hen aangeboden wordt en wat zij dagelijks nodig hebben om te kunnen functioneren.
Wat zijn kenmerken van een taalontwikkelingsstoornis?
Een taalontwikkelingsstoornis kan op verschillende manieren tot uiting komen, het ene kind heeft alleen moeite met tot woorden komen en andere kinderen kunnen ook moeite met het begrip hebben. Waar één kind van zich af bijt of om zich heen slaat, kan een ander heel teruggetrokken zijn. Het herkennen van signalen is daarom erg belangrijk om TOS of een vermoeden van TOS zo vroeg mogelijk op te sporen en te begeleiden.
Om tot signalering te komen, wordt er duidelijk onderscheid gemaakt tussen peuters, kleuters, maar ook oudere basisschoolkinderen en pubers.
Bij kinderen tot 6 jaar zijn dit de meest voorkomende kenmerken:
- Kind gebruikt nog niet veel verschillende woorden, in vergelijking met leeftijdsgenootjes.
- Kind maakt korte zinnen (2, 3 tot 5 woorden).
- Kind vergeet woord in een zin (‘Ik auto spelen’ i.p.v. Ik wil met de auto spelen).
- Woorden worden (soms) anders uitgesproken (‘goesje’ is schoen, ‘broem’ is bloem, ‘gossie’is sorry).
- Kind kan moeilijk op een woord komen of vindt het lastig zich te uiten.
- Kind lijkt bij groepsactiviteiten zichzelf af te sluiten of nemen niet actief deel.
- Kind gedraagt zich op school drukker of juist rustiger dan thuis. (het verschil tussen thuis en school is groot)
Bij kinderen tussen de 6 en 12 jaar zijn dit de meest voorkomende kenmerken:
- Kind laat thuis meer zien dan op school.
- Kind durft niet alles te vragen aan de docent.
- Bij instructiemomenten (uitleg) is kind afgeleid of niet aanwezig.
- In groepsactiviteiten durft kind niet te antwoorden, lijkt te zoeken naar woorden of geeft een antwoord met een relevant woord in een andere context.
- Kind lijkt begrijpend lezen en taalgerelateerde vakken moeilijk te vinden terwijl vakken als rekenen, geschiedenis en/of aardrijkskunde makkelijker of zelfs goed gaan.
- Concentratieproblemen en taken niet af kunnen maken.
- Langer over schoolwerk of een toets doen.
- Het kind spreekt beschrijvend (Bijv. de groene vierkant in de kast, is de groene mat in de kast of vliegend dier van kerstman is rendier).
- Het kind heeft problemen met vooruitdenken, stappen maken en plannen (executieve functies).
Het is voor kinderen met een TOS lastig om te vertellen wat ze hebben meegemaakt op school, of hoe zij zich voelen. Het is een uitdaging een kind om te vertellen wat er in het hoofd speelt of wat er gebeurd is. Doordat kinderen met TOS vaak niet begrepen worden, kunnen ze boos worden of gefrustreerd raken. Dit wordt regelmatig gezien als probleemgedrag, het is voor veel mensen alleen moeilijk te beseffen dat het probleemgedrag bij TOS vaak veroorzaakt wordt doordat het kind zich niet begrepen voelt.
Herkent u uw kind of leerling meerdere van deze kenmerken? Neem dan gerust contact met ons op. Wij staan klaar voor uw vragen!
Hoe wordt een TOS vastgesteld?
Een taalontwikkelingsstoornis kan vastgesteld worden door onderzoeken. Deze onderzoeken worden bij een diagnostisch centrum van een audiologisch centrum of instelling gedaan.
Drie onderzoeken spelen (tot nu toe) een grote rol in de vaststelling van een TOS:
- Psychologisch onderzoek
- Logopedisch onderzoek
- Audiologisch onderzoek
Wat hier vaak vergeten wordt is observatie. Observatie in dagelijks routine kan veel informatie geven die tijdens deze onderzoeken niet naar voren komen. Echter hebben veel zorgverzekeraars en zorginstellingen een vaststelling van het vermoeden of TOS diagnose nodig om tot begeleiding te komen.
Op dit moment breiden wij onze informatie uit. Ook kunt u veel informatie vinden op TOS in beeld.
Voor zowel ouders, verzorgers als professionals en docenten bieden wij volledige trainingen en workshops aan zoals:
- TOS en Sociaal emotionele ontwikkeling
- TOS in het gezin
- TOS en opvoeding
Het is nu eenmaal een gegeven dat kinderen met een Taalontwikkelingsstoornis zich anders ontwikkelen dan kinderen zonder stoornis. Wij willen de ouders en professionals daarom zo goed mogelijk begeleiden en ondersteunen door de meest recente kennis, onze eigen ervaringen en leuke voorbeelden met jullie te delen.
TOS en sociaal emotionele ontwikkeling.
Bij Super Family leggen wij de nadruk op de sociaal emotionele ontwikkeling. Wij ervaren dat taal natuurlijk wel heel belangrijk is, maar indien een kind niet lekker in zijn of haar vel zit en ouders niet precies weten hoe zij hun kind(eren) het beste kunnen ondersteunen, ontwikkeling ook uitblijft. Met alle gevolgen van dien. Kinderen leren beter als ze gelukkig zijn, ook kinderen met een TOS.
Sociaal emotionele ontwikkeling is te verdelen in:
- Empathie
- Emotiebegrip
- Emotie communicatie
- Emotie herkenning
- Emotieregulatie
(2018, Dr. v.d. Bedem)
Veel kinderen met TOS hebben op een jonge leeftijd een enorm empathisch vermogen. Ze kunnen zich goed inleven in non-verbale signalen. Bijvoorbeeld een baby huilt, kindje met TOS loopt naar baby toe en pakt hand. Juist omdat kinderen met TOS niet zo goed in woorden zijn, zie je dat zij non-verbaal een enorme ontwikkeling doormaken. Echter, als dit niet begrepen wordt tijdens de ontwikkeling, kan er op een latere leeftijd problemen ondervonden worden in emotiebegrip, emotiecommunicatie en emotieherkenning. Met als resultaat dat kinderen gedrag laten zien die niet bij de situatie past (emotieregulatie).
Het is dus heel belangrijk om zo vroeg mogelijk hierop in te gaan. Kinderen die zich niet begrepen voelen uiten zichzelf middels:
- Frustratie
- Boosheid
- Afzondering
- Duwen, trekken, om zich heen slaan
- Gillen of huilen
Het bovenstaande gedrag is echter niet nodig, door kinderen optimaal te ondersteunen, ze de ruimte te geven om te antwoorden of ze begeleiden om tot hun woorden te komen, neemt het grootste gedeelte van de negatieve gedragingen en frustraties weg. Hierdoor geef je kinderen een veilige basis waar zij op u als ouder, verzorger, docent of professional op kan bouwen.
Meer informatie over TOS en emotie kunt u vinden in de paper van Dr. Neeltje van den Bedem: Brochure over Sociaal Emotionele Ontwikkeling door Dr. Neeltje van den Bedem
Voor meer informatie, interventiemogelijkheden middels intensieve ambulante begeleiding, begeleiding thuis, begeleiding op school, worshops of trainingen neemt u vrijblijvend contact met ons op.
